Αν το παιδί σας κακοποιεί ή κακοποιείται από τρίτους
- Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα κακοποίησης οποιασδήποτε μορφής, αντιδράστε αμέσως. Μιλήστε του, ακούστε το και κινητοποιηθείτε άμεσα. Μόνο έτσι θα σταματήσει η κακοποίηση και το παιδί σας θα έχει πιθανότητες να συνέλθει από τις τραυματικές αυτές εμπειρίες.
- Αν το παιδί σας έχει πέσει θύμα βίας ή εκφοβισμού στο σχολείο, συζητήστε μαζί του και προσπαθήστε να του δείξετε με ποιον τρόπο θα υψώσει το ανάστημά του και θα δείξει στους διώκτες του ότι δεν ανέχεται τέτοια συμπεριφορά. Εάν το πρόβλημα παραμένει, ενημερώστε κάποιον δάσκαλο. Σε καμία περίπτωση μην αγνοήσετε το πρόβλημα, θεωρώντας ότι θα λυθεί από μόνο του.
- Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα ρατσισμού ή άλλων διακρίσεων, μιλήστε του κι εξηγήστε του ότι το πρόβλημα δεν το έχει το ίδιο αλλά αυτοί που το κατηγορούν. Αν το πρόβλημα συνεχιστεί, απευθυνθείτε σε κάποιον δάσκαλο. Αν αντιθέτως, διαπιστώσετε ότι το παιδί σας είναι εκείνο που ασκεί τέτοιες συμπεριφορές, εξηγήστε του για ποιους λόγους οι απόψεις και η συμπεριφορά του είναι απαράδεκτες. Αποτελέστε παράδειγμα προς μίμηση με τη δική σας συμπεριφορά.
Συμβουλές προς τους γονείς
· Μην κατακρίνετε το παιδί σας, αλλά τη συμπεριφορά του, όταν κάνει κάτι κακό. Τιμωρήστε το στερώντας του κάποιο προνόμιο (π.χ. να δει τηλεόραση το βράδυ) και όχι με σωματική βία. Μην του αποδίδετε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς («είσαι ηλίθιος / άχρηστος / δεν κάνεις τίποτα σωστά») που υπονομεύουν την αυτοπεποίθησή του.
· Ζητήστε του συγνώμη όταν νιώθετε ότι το αδικήσατε ή ότι ξεπεράσατε τα όρια. Επιβραβεύστε το όταν δείχνει καλή συμπεριφορά.
· Μην αφήνετε τον εαυτό σας να χάσει τον έλεγχο. Όταν νιώσετε ότι φτάνετε στα όριά σας, απομακρυνθείτε, μετρήστε μέχρι το 10 ή αναθέστε τη φύλαξη του παιδιού για λίγο στο σύντροφό σας και βγείτε για μια βόλτα, κάντε γυμναστική ή οτιδήποτε σας ηρεμεί.
· Εάν διαπιστώσετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τη συμπεριφορά σας, ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό.
Συμβουλές προς τρίτους
Σε περίπτωση που αντιληφθείτε ότι κάποιο παιδί στο περιβάλλον σας υφίσταται κακοποίηση:
- Ακούστε το. Ενθαρρύνετε το να μιλήσει ανοιχτά, αλλά χωρίς...να το πιέζετε να αποκαλύψει λεπτομέρειες. Μην είστε αρνητικοί και δύσπιστοι. Μην υποτιμάτε και μη μειώνετε τα συναισθήματα και τους φόβους του. Βεβαιώστε το ότι δεν φταίει αυτό για ότι του συμβαίνει. Πείτε του ότι έκανε καλά που σας μίλησε. Μην αντιδράσετε υπερβολικά, γιατί ενδέχεται να το τρομάξετε και να το αποτρέψετε από το να σας μιλήσει ξανά στο μέλλον. Μην κατηγορείτε τον δράστη –το παιδί μπορεί, παρά την κακοποίηση που υφίσταται, να τρέφει αισθήματα αγάπης γι’ αυτόν. Μην του δείχνετε οίκτο –αντιμετωπίστε το σαν όλα τα άλλα παιδιά. Προσπαθήστε να αποκαταστήσετε την καλή του εικόνα για τον εαυτό του, επιβραβεύστε και επαινέστε το –χτίζοντας την αυτοπεποίθησή του, αυξάνετε τις αντοχές του.
- Ενεργήστε άμεσα. Απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό που βρίσκεται κοντά στο περιβάλλον του παιδιού, όπως ένα δάσκαλο ή το σχολικό σύμβουλο. Μη διστάσετε να καταγγείλετε την κακοποίηση στις αρχές, ακόμα και διατηρώντας την ανωνυμία σας.
Συμβουλές προς τα παιδιά
Αν έχεις πέσει θύμα κακοποίησης:
- Μίλησε σε κάποιο άτομο εμπιστοσύνης σου, στο γονιό σου, κάποιο συγγενή που εμπιστεύεσαι, το δάσκαλό σου, το σχολικό σύμβουλο ή όποιον άλλο νιώθεις κοντά σου. Αν δεν σε πιστέψει, συνέχισε να μιλάς μέχρι να βρεθεί κάποιος που θα σε πιστέψει.
- Τηλεφώνησε σε κάποια γραμμή βοηθείας. Οι άνθρωποι που θα απαντήσουν θα σε καθοδηγήσουν υπεύθυνα και θα σου πουν τι πρέπει να κάνεις στη συνέχεια.
- Μη φοβηθείς γι’ αυτά που θα συμβούν στους δικούς σου, εξαιτίας της καταγγελίας σου. Οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας προσπαθούν όσο το δυνατόν περισσότερο να κρατήσουν την οικογένεια ενωμένη και να εξαλείψουν τους λόγους που οδηγούν στην κακοποίηση. Από την άλλη πλευρά, αν η παραμονή σου στο σπίτι είναι επικίνδυνη για την υγεία ή τη ζωή σου, θα σε βοηθήσουν να απομακρυνθείς από αυτό. Θα μπορέσεις, ωστόσο, να επιστρέψεις όταν εξασφαλισθούν οι προϋποθέσεις που εγγυώνται την ασφάλειά σου.
Με τη συνεργασία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας
Το φαινόμενο της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης συμβαίνει σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από όσο γνωρίζουμε όμως καλύπτεται από έντονη μυστικότητα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Βρετανικού Οργανισμού Stopitnow, 1 στα 10 παιδιά κακοποιούνται σεξουαλικά σε σοβαρή μορφή, ενώ τα ¾ των παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά δε θα μιλήσουν σε κανένα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας για αυτήν. Η πλειοψηφία των δραστών είναι άνδρες και γνωστοί στο θύμα. Οι δράστες μπορεί να είναι από το άμεσο ή έμμεσο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον. Μπορεί να είναι γείτονες, εκπαιδευτικοί, ιερείς, προπονητές-μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε, ακόμη κι ο φαινομενικά αξιοσέβαστος πολίτης. Η παιδική σεξουαλική κακοποίηση περιλαμβάνει, εκτός από βιασμό και ασέλγεια, ακατάλληλο άγγιγμα του παιδιού, ή το να υποχρεώνει κανείς το παιδί σε ακατάλληλο άγγιγμα, καθώς και έκθεση του παιδιού σε πορνογραφία ή γυμνό σώμα ή φωτογράφηση του παιδιού, που εμπεριέχει σεξουαλική διέγερση του δράστη.
Τι είναι ο Παιδικός Σεξουαλικός Tουρισμός;
Σύμφωνα με τη UNICEF, 1 εκ. παιδιά πωλούνται ετησίως στην Ασία με σκοπό την πορνεία. Εξ αυτών, το 50% πωλούνται από γνωστό ή φιλικό πρόσωπο, 40% πωλούνται από τις οικογένειες τους και 10% από άλλους συγγενείς. Ο αριθμός των παιδόφιλων τουριστών, υπολογίζεται ότι αποτελεί το 1% του συνολικού αριθμού των ταξιδιωτών. Σύμφωνα με το διεθνή οργανισμό ECPAT οι πελάτες του σεξουαλικού τουρισμού κατηγοριοποιούνται ως εξής:
- στους περιστασιακούς παιδόφιλους,
- στους καθ’ έξη παιδόφιλους, οι οποίοι σκοπίμως επισκέπτονται χώρες όπου η παιδική πορνεία είναι αυξημένη και τα παιδιά ιδιαίτερα ευάλωτα και φτηνά,
- στους διεστραμμένους και βίαιους παιδόφιλους,
- τέλος, είναι η κατηγορία των τουριστών, οι οποίοι έπ’ ευκαιρίας της επισκέψεώς τους, επιζητούν να γνωρίσουν νέες εμπειρίες, νιώθοντας ελεύθεροι ηθικών φραγμών (χαρακτηριστικά η κατηγορία αυτή αναφέρεται ως “Monsieur Tout-le-monde”).
Οι περισσότεροι αριθμητικά και πλέον ενεργοί πελάτες προέρχονται από την Ιαπωνία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία, την Αγγλία, τον Καναδά και την Αυστραλία, ενώ το 57% ανήκουν στις ηλικίες 40-60 ετών. Τα ταξιδιωτικά γραφεία που οργανώνουν τα εν λόγω ταξίδια, υπόσχονται στους παιδόφιλους τουρίστες συνεχή εναλλαγή παιδιών κατά τη διάρκεια της παραμονής τους.
Να σημειωθεί ότι η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιού αποτελεί ποινικό αδίκημα και τιμωρείται στη χώρα μας, ακόμη κι αν η εγκληματική πράξη έχει διαπραχθεί σε άλλη χώρα.
Τι είναι η παιδική πορνογραφία;
Παιδική πορνογραφία είναι η αναπαραγωγή σεξουαλικών εικόνων με αντικείμενο παιδιά. Πρόκειται για μορφή σεξουαλικής εκμετάλλευσης με σκοπό το κέρδος. Υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών ή με τη χρήση βίας, ανήλικα αγόρια και κορίτσια υποχρεούνται να συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις μεταξύ τους, με ενήλικες, ακόμη και με ζώα. Τα παιδιά (κάποιες φορές βρέφη, ηλικίας μικρότερης των 2 ετών), βασανίζονται, υφίστανται κάθε μορφή σωματικής και ψυχολογικής βίας και συχνά δολοφονούνται. Οι παιδόφιλοι δράστες - πολύ συχνά – φωτογραφίζουν ή βιντεοσκοπούν τις σεξουαλικές τους εμπειρίες με ανήλικους, καθώς και σκληρές σκηνές κακοποίησης αυτών και προωθούν έπειτα το υλικό αυτό μέσω του διαδικτύου. Τη δράση αυτή των συγκεκριμένων χρηστών του διαδικτύου εκμεταλλεύονται οι επιχειρήσεις παραγωγής πορνογραφικού υλικού, οι οποίες τροφοδοτούνται με «ανθρώπινο υλικό» από το trafficking παιδιών. Ο αριθμός των παιδιών που υποχρεούνται σε σεξουαλικές επαφές on-line μέσω του διαδικτύου αυξάνεται δραματικά. Στα τέλη του 1997 βρίσκονταν σε «ζωντανή σύνδεση» 10 εκ. παιδιά παγκόσμια, έναντι του 1.1 εκ. το έτος 1995.
Ποια είναι τα σημάδια ότι ένα παιδί κακοποιείται σεξουαλικά;
- Ακατάλληλη σεξουαλική δραστηριότητα με παιχνίδια ή αντικείμενα
- Εφιάλτες, προβλήματα ύπνου
- Απόσυρση ή έντονη προσκόλληση σε κάποιον ενήλικα
- Ασυνήθιστη μυστικοπάθεια
- Ξαφνικές απρόσμενες αλλαγές στη διάθεση και προσωπικότητα
- Παλινδρόμηση σε προγενέστερες συμπεριφορές, π.χ. ενούρηση τη νύχτα
- Ανεξήγητος φόβος συγκεκριμένων τοποθεσιών ή ατόμων; δε θέλει να μένει μόνο με ένα συγκεκριμένο άτομο
- Απώλεια όρεξης και ξαφνικές αλλαγές σε διατροφικές συνήθειες
- Κατοχή νέων ενήλικων λέξεων για μέρη του σώματος χωρίς εμφανή πηγή
- Μιλά για ένα καινούργιο μεγαλύτερο φίλο και αδικαιολόγητα δώρα ή χρήματα
- Αυτό-τραυματισμός (κόψιμο και κάψιμο) στους εφήβους
- Σωματικές ενδείξεις, αδικαιολόγητη ευαισθησία, πόνος ή μώλωπες στη στοματική ή γεννητική περιοχή, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, εγκυμοσύνη
- Φυγή από το σπίτι
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης είναι πολύ σοβαρές, επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου, και, χωρίς θεραπεία, διατηρούνται για μια ολόκληρη ζωή. Η αυτοκτονικότητα, ο εθισμός στα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, η ανορεξία, η βουλιμία, η κατάθλιψη, οι ψυχώσεις, η εξάρτηση από κακοποιητικές σχέσεις, η εμπλοκή σε πορνεία, η αποτυχία στην εργασία και τις προσωπικές σχέσεις αποτελούν συνήθεις συνέπειες στα ενήλικα άτομα που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδιά. Η ψυχοθεραπεία είναι πολύτιμη για την αποκατάσταση της ανείπωτης ψυχικής βλάβης, που έχουν υποστεί τα άτομα αυτά.
Πώς μπορούμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας;
Πρέπει να τους διδάξουμε ότι έχουν το δικαίωμα να λένε όχι, για παράδειγμα όταν δε θέλουν να παίξουν, να τα γαργαλήσουν, να τα αγκαλιάσουν ή να τα φιλήσουν. Θα πρέπει πάντα να μας πουν αν κάποιος τους φέρθηκε με τρόπο που να τα ανησυχεί, ακόμη κι αν τους ήταν αδύνατο να πουν όχι εκείνη τη στιγμή. Όλα τα μέλη της οικογένειας έχουν δικαίωμα στον ιδιωτικό χώρο όταν ντύνονται, πλένονται, κοιμούνται ή έχουν άλλες προσωπικές δραστηριότητες. Ακόμη και τα μικρά παιδιά πρέπει να τα ακούμε και να τα σεβόμαστε. Πρέπει να προσέξουμε με ποιόν αφήνουμε τα παιδιά μας Αν το παιδί είναι δυσαρεστημένο με αυτόν που το προσέχει, να μιλάμε με το παιδί για αυτό το θέμα. Να τους διδάξουμε ότι:
- Κανείς, ακόμη και κάποιος που αγαπούν, δε θα πρέπει να τους ζητήσει να κρατήσουν μυστικό για φιλιά, αγγίγματα, αγκαλιές.
- Δεν είναι ποτέ φταίξιμο του παιδιού αν κάποιος τα κακοποιήσει.
- Ότι δε θα θυμώσουμε αν σας πουν, ακόμη κι αν εκείνα νομίζουν ότι έκαναν κάτι λάθος ή αν αυτό περιλαμβάνει κάποιον γνωστό ή άτομο της οικογένειας.
- Αν κάποιος τα αγγίξει με τρόπο που τα φοβίζει ή τα μπερδεύει πρέπει να το πουν. Τα συναισθήματα φόβου και σύγχυσης μπορεί να έρθουν για κάποιο άτομο και πριν ακόμη τα αγγίξουν.
Τα παράθυρα κλείνουν. Οι πόρτες κλειδώνουν. Σφραγίζονται όλα. Άλλοτε πάλι όλα μένουν ορθάνοιχτα. Και τα παράθυρα. Και οι πόρτες. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα... Η φωνή του παιδιού που βιάζεται εκείνη την ώρα από τον πατέρα, από το θείο, από τον αδερφό, δεν θα ακουστεί σε καμία περίπτωση...
Ο βιασμός θα είναι σιωπηλός, αμείλικτος... Συχνά το παιδί δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει. Είναι μόλις τριών, τεσσάρων, πέντε χρόνων. Κι αν συνειδητοποιήσει τι πραγματικά έγινε, τότε φοβάται, δεν μιλά. Περνούν συνήθως χρόνια μέχρι να μαρτυρήσει το «μυστικό» του σε κάποιον έμπιστο φίλο ή φίλη.
Στοιχεία-σοκ αποκαλύπτει έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την έκταση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης σε όλες τις χώρες-μέλη. Δεν είναι μόνο τα νούμερα ανατριχιαστικά, αλλά και τα χαρακτηριστικά που εξηγούν το φαινόμενο. Έτσι πολλές φορές τα θύματα γίνονται θύτες, ενώ φαίνεται ότι τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν κακοποίηση από τα αγόρια. Ο δράστης είναι άτομο απομονωμένο κοινωνικά, ενώ τις περισσότερες φορές πρόκειται για ανθρώπους του στενού οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του ανηλίκου.
Έρευνα του Παντείου δείχνει ακόμη ότι οι 3 στους 4 ανθρώπους που έγιναν μάρτυρες τέτοιων περιστατικών στη χώρα μας, αδιαφόρησαν, ενώ οι περισσότεροι δεν έδειξαν ότι εμπιστεύονται την αστυνομία.
Η «Κ.Ε.» δημοσιεύει, επίσης, συγκλονιστικές μαρτυρίες παιδιών που υπέστησαν αυτή τη μορφή βίας.
Το 10% έως 20% των παιδιών που ζουν σήμερα στην Ευρώπη έχουν βιασθεί. Έχουν πιεστεί ψυχολογικά και σωματικά, ώστε να ενδώσουν σε σεξουαλικές πράξεις. Κάθε είδους.
Η χώρα μας δεν είναι αθώα: Το 16% των κοριτσιών στην Ελλάδα έχουν κακοποιηθεί σωματικά ή σεξουαλικά και το 6% των αγοριών έχουν υποστεί παρόμοια βία (σε δείγμα περίπου 750 ερωτηματολογίων).
Τα ποσοστά σοκάρουν. Αλλά προέρχονται από έρευνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, τον διεθνή οργανισμό, που προασπίζει την τήρηση της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Οι πληροφορίες για την Ελλάδα είναι ελάχιστες, αν και, όπως εξηγούν στην «Κ.Ε.» οι υπεύθυνοι του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχει ήδη αποδειχθεί ότι το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης έχει τις ίδιες εκφάνσεις σε όλα τα κράτη.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει ξεκινήσει πανευρωπαϊκή εκστρατεία για να διαπιστωθεί η έκταση του φαινομένου, να αποκαλυφθούν τα αληθινά στοιχεία των παιδιών-θυμάτων και να σκιαγραφηθεί το προφίλ των δραστών.
Η έκδοση από την οποία αντλούμε τα στοιχεία φέρει τον τίτλο «Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση στην Ευρώπη», κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες και αριθμεί 246 σελίδες. Με την πρώτη ματιά, διαπιστώνεται ότι η σεξουαλική κακοποίηση δεν έχει... χρώμα, φύλο ή εθνικότητα. Υπάρχει παντού.
Η ενηλικίωση ανά χώρα
Σε όλα τα κράτη, το «οικογενειακό μυστικό» δύσκολα αποκαλύπτεται. Είτε γιατί ο «αφέντης» άνδρας, ο αρχηγός της οικογένειας, απειλεί τα «αδύναμα» μέλη, τη γυναίκα και τα παιδιά, με βία, είτε γιατί ο φόβος της κοινωνικής περιθωριοποίησης των θυμάτων αποτρέπει από οποιαδήποτε ενέργεια όσους γνωρίζουν.
Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με τη μελέτη, αμέσως μετά τη διάλυση του «ανατολικού μπλοκ», αυξήθηκαν ραγδαία οι καταγγελίες - και οι καταδίκες-για σεξουαλικά αδικήματα σε βάρος παιδιών αυτών των χωρών.
Διαφορετική παραμένει, επίσης, η προσέγγιση που επιχειρεί κάθε κράτος ξεχωριστά, προκειμένου να μελετήσει το φαινόμενο. Κι αυτό, γιατί σε κάθε χώρα η νομοθεσία για το έγκλημα της σεξουαλικής κακοποίησης είναι διαφορετική.
Για παράδειγμα, στη Μάλτα και την Ολλανδία η «ηλικία συγκατάθεσης για σεξουαλική πράξη» είναι τα 12 χρόνια, στην Ισπανία τα 13, σε Αυστρία, Κροατία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ισλανδία και Πορτογαλία τα 14, σε Γαλλία και Πολωνία τα 15, σε Κύπρο, Τσεχία, Φιλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Βρετανία, και Ουζμπεκιστάν τα 16 και στην Ιρλανδία τα 17. Στην Ελλάδα είναι τα 16 στα αγόρια και τα 18 στα κορίτσια.
Παρ' όλες, όμως, τις δυσκολίες, οι επιτελείς του Συμβουλίου της Ευρώπης κατέληξαν σε κάποια κοινά χαρακτηριστικά του φαινομένου που αφορούν και τη χώρα μας. Αναλυτικότερα:
1. Ένα κορίτσι έχει περίπου μιάμιση έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να πέσει θύμα κακοποίησης απ' όσες ένα αγόρι.
2. Τα περισσότερα κορίτσια και αγόρια κακοποιούνται από ανθρώπους που γνωρίζουν καλά και λιγότερο από ανθρώπους που συναναστρέφονται. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό της σεξουαλικής κακοποίησης από ανθρώπους του οικείου περιβάλλοντος είναι 62% έως 81% για τα κορίτσια και 84% έως 94% για τα αγόρια.
3. Το 4%-5% των κοριτσιών έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατέρα, τον πατριό ή τον ανάδοχο γονέα, πριν από την ηλικία των 18!
4. Θύτες είναι περισσότερο άνδρες, αλλά υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου γυναίκες έχουν «εκμεταλλευτεί» σεξουαλικά ανήλικα παιδιά, κατά κανόνα αγόρια. Πάντως, η μελέτη καταδεικνύει ότι από άνδρα έχουν δεχθεί επίθεση-κακοποίηση, τα κορίτσια σε ποσοστό 92%-99% και τα αγόρια κατά 65% έως 68%.
5. Το 1/5 των δραστών είναι ανήλικοι, κυρίως αδέρφια, ξαδέρφια κ.λπ.
Ανεξάντλητα είναι επίσης τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με τις κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του φαινομένου και τις συνέπειες που έχει η σεξουαλική κακοποίηση στην ψυχοσύνθεση των θυμάτων. Αρκετά θύματα, δυστυχώς, γίνονται θύτες! Διαπιστώνεται ότι το 30% των θυτών (ανδρών) είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση σε νεαρή ηλικία!
Το προφίλ των δραστών
Από την άλλη, το προφίλ του δράστη μόλις και άρχισε να σκιαγραφείτε.
Κατ' αρχάς, συναισθηματικά, κοινωνικά και σεξουαλικά, τα παιδιά τού καλύπτουν περισσότερες ανάγκες, συγκριτικά με τους συνομηλίκους του. Μπορεί να απενοχοποιήσει τον εαυτό του, ακόμη και όταν θα δεχτεί την κοινωνική κατακραυγή, και, τέλος, μπορεί να ανακαλύψει τρόπους ώστε να κάμψει την αντίσταση του παιδιού.
Υπάρχει πρόληψη στη σεξουαλική κακοποίηση; Όχι, λένε οι επιστήμονες. Αυτό όμως που μπορεί να επιτευχθεί (και συντελεί καταλυτικά στην μείωση των κρουσμάτων) είναι η καλύτερη ενημέρωση των πολιτών για το πού μπορούν να απευθυνθούν όταν χρειαστούν βοήθεια.
Πανευρωπαϊκή έρευνα δείχνει ότι το 91% επιθυμεί αυστηρότερη τιμωρία των δραστών. Το Συμβούλιο της Ευρώπης τονίζει, πάντως, ότι η νομοθεσία από μόνη της δεν μπορεί να καταπολεμήσει την εξάπλωση του φαινομένου. Εκείνο που επιβάλλεται, υποστηρίζει, το Συμβούλιο, είναι οι συγχρονισμένες κινήσεις μεταξύ των επίσημων φορέων. Και η πιο επισταμένη προσοχή των γονιών κατά την ανάπτυξη των παιδιών τους.
Συχνά, αναφέρεται στην έρευνα, τα «συμπτώματα» είναι εμφανή. Η απομόνωση του παιδιού, η κακοδιάθεση, ο τρόμος στο βλέμμα, αποτελούν λίγες μόνο από τις ενδείξεις ότι έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση.
Ο βιασμός θα είναι σιωπηλός, αμείλικτος... Συχνά το παιδί δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς συμβαίνει. Είναι μόλις τριών, τεσσάρων, πέντε χρόνων. Κι αν συνειδητοποιήσει τι πραγματικά έγινε, τότε φοβάται, δεν μιλά. Περνούν συνήθως χρόνια μέχρι να μαρτυρήσει το «μυστικό» του σε κάποιον έμπιστο φίλο ή φίλη.
Στοιχεία-σοκ αποκαλύπτει έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την έκταση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης σε όλες τις χώρες-μέλη. Δεν είναι μόνο τα νούμερα ανατριχιαστικά, αλλά και τα χαρακτηριστικά που εξηγούν το φαινόμενο. Έτσι πολλές φορές τα θύματα γίνονται θύτες, ενώ φαίνεται ότι τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν κακοποίηση από τα αγόρια. Ο δράστης είναι άτομο απομονωμένο κοινωνικά, ενώ τις περισσότερες φορές πρόκειται για ανθρώπους του στενού οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος του ανηλίκου.
Έρευνα του Παντείου δείχνει ακόμη ότι οι 3 στους 4 ανθρώπους που έγιναν μάρτυρες τέτοιων περιστατικών στη χώρα μας, αδιαφόρησαν, ενώ οι περισσότεροι δεν έδειξαν ότι εμπιστεύονται την αστυνομία.
Η «Κ.Ε.» δημοσιεύει, επίσης, συγκλονιστικές μαρτυρίες παιδιών που υπέστησαν αυτή τη μορφή βίας.
Το 10% έως 20% των παιδιών που ζουν σήμερα στην Ευρώπη έχουν βιασθεί. Έχουν πιεστεί ψυχολογικά και σωματικά, ώστε να ενδώσουν σε σεξουαλικές πράξεις. Κάθε είδους.
Η χώρα μας δεν είναι αθώα: Το 16% των κοριτσιών στην Ελλάδα έχουν κακοποιηθεί σωματικά ή σεξουαλικά και το 6% των αγοριών έχουν υποστεί παρόμοια βία (σε δείγμα περίπου 750 ερωτηματολογίων).
Τα ποσοστά σοκάρουν. Αλλά προέρχονται από έρευνες του Συμβουλίου της Ευρώπης, τον διεθνή οργανισμό, που προασπίζει την τήρηση της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Οι πληροφορίες για την Ελλάδα είναι ελάχιστες, αν και, όπως εξηγούν στην «Κ.Ε.» οι υπεύθυνοι του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχει ήδη αποδειχθεί ότι το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης έχει τις ίδιες εκφάνσεις σε όλα τα κράτη.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει ξεκινήσει πανευρωπαϊκή εκστρατεία για να διαπιστωθεί η έκταση του φαινομένου, να αποκαλυφθούν τα αληθινά στοιχεία των παιδιών-θυμάτων και να σκιαγραφηθεί το προφίλ των δραστών.
Η έκδοση από την οποία αντλούμε τα στοιχεία φέρει τον τίτλο «Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση στην Ευρώπη», κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες και αριθμεί 246 σελίδες. Με την πρώτη ματιά, διαπιστώνεται ότι η σεξουαλική κακοποίηση δεν έχει... χρώμα, φύλο ή εθνικότητα. Υπάρχει παντού.
Η ενηλικίωση ανά χώρα
Σε όλα τα κράτη, το «οικογενειακό μυστικό» δύσκολα αποκαλύπτεται. Είτε γιατί ο «αφέντης» άνδρας, ο αρχηγός της οικογένειας, απειλεί τα «αδύναμα» μέλη, τη γυναίκα και τα παιδιά, με βία, είτε γιατί ο φόβος της κοινωνικής περιθωριοποίησης των θυμάτων αποτρέπει από οποιαδήποτε ενέργεια όσους γνωρίζουν.
Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με τη μελέτη, αμέσως μετά τη διάλυση του «ανατολικού μπλοκ», αυξήθηκαν ραγδαία οι καταγγελίες - και οι καταδίκες-για σεξουαλικά αδικήματα σε βάρος παιδιών αυτών των χωρών.
Διαφορετική παραμένει, επίσης, η προσέγγιση που επιχειρεί κάθε κράτος ξεχωριστά, προκειμένου να μελετήσει το φαινόμενο. Κι αυτό, γιατί σε κάθε χώρα η νομοθεσία για το έγκλημα της σεξουαλικής κακοποίησης είναι διαφορετική.
Για παράδειγμα, στη Μάλτα και την Ολλανδία η «ηλικία συγκατάθεσης για σεξουαλική πράξη» είναι τα 12 χρόνια, στην Ισπανία τα 13, σε Αυστρία, Κροατία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ισλανδία και Πορτογαλία τα 14, σε Γαλλία και Πολωνία τα 15, σε Κύπρο, Τσεχία, Φιλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Βρετανία, και Ουζμπεκιστάν τα 16 και στην Ιρλανδία τα 17. Στην Ελλάδα είναι τα 16 στα αγόρια και τα 18 στα κορίτσια.
Παρ' όλες, όμως, τις δυσκολίες, οι επιτελείς του Συμβουλίου της Ευρώπης κατέληξαν σε κάποια κοινά χαρακτηριστικά του φαινομένου που αφορούν και τη χώρα μας. Αναλυτικότερα:
1. Ένα κορίτσι έχει περίπου μιάμιση έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να πέσει θύμα κακοποίησης απ' όσες ένα αγόρι.
2. Τα περισσότερα κορίτσια και αγόρια κακοποιούνται από ανθρώπους που γνωρίζουν καλά και λιγότερο από ανθρώπους που συναναστρέφονται. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό της σεξουαλικής κακοποίησης από ανθρώπους του οικείου περιβάλλοντος είναι 62% έως 81% για τα κορίτσια και 84% έως 94% για τα αγόρια.
3. Το 4%-5% των κοριτσιών έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατέρα, τον πατριό ή τον ανάδοχο γονέα, πριν από την ηλικία των 18!
4. Θύτες είναι περισσότερο άνδρες, αλλά υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου γυναίκες έχουν «εκμεταλλευτεί» σεξουαλικά ανήλικα παιδιά, κατά κανόνα αγόρια. Πάντως, η μελέτη καταδεικνύει ότι από άνδρα έχουν δεχθεί επίθεση-κακοποίηση, τα κορίτσια σε ποσοστό 92%-99% και τα αγόρια κατά 65% έως 68%.
5. Το 1/5 των δραστών είναι ανήλικοι, κυρίως αδέρφια, ξαδέρφια κ.λπ.
Ανεξάντλητα είναι επίσης τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με τις κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του φαινομένου και τις συνέπειες που έχει η σεξουαλική κακοποίηση στην ψυχοσύνθεση των θυμάτων. Αρκετά θύματα, δυστυχώς, γίνονται θύτες! Διαπιστώνεται ότι το 30% των θυτών (ανδρών) είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση σε νεαρή ηλικία!
Το προφίλ των δραστών
Από την άλλη, το προφίλ του δράστη μόλις και άρχισε να σκιαγραφείτε.
Κατ' αρχάς, συναισθηματικά, κοινωνικά και σεξουαλικά, τα παιδιά τού καλύπτουν περισσότερες ανάγκες, συγκριτικά με τους συνομηλίκους του. Μπορεί να απενοχοποιήσει τον εαυτό του, ακόμη και όταν θα δεχτεί την κοινωνική κατακραυγή, και, τέλος, μπορεί να ανακαλύψει τρόπους ώστε να κάμψει την αντίσταση του παιδιού.
Υπάρχει πρόληψη στη σεξουαλική κακοποίηση; Όχι, λένε οι επιστήμονες. Αυτό όμως που μπορεί να επιτευχθεί (και συντελεί καταλυτικά στην μείωση των κρουσμάτων) είναι η καλύτερη ενημέρωση των πολιτών για το πού μπορούν να απευθυνθούν όταν χρειαστούν βοήθεια.
Πανευρωπαϊκή έρευνα δείχνει ότι το 91% επιθυμεί αυστηρότερη τιμωρία των δραστών. Το Συμβούλιο της Ευρώπης τονίζει, πάντως, ότι η νομοθεσία από μόνη της δεν μπορεί να καταπολεμήσει την εξάπλωση του φαινομένου. Εκείνο που επιβάλλεται, υποστηρίζει, το Συμβούλιο, είναι οι συγχρονισμένες κινήσεις μεταξύ των επίσημων φορέων. Και η πιο επισταμένη προσοχή των γονιών κατά την ανάπτυξη των παιδιών τους.
Συχνά, αναφέρεται στην έρευνα, τα «συμπτώματα» είναι εμφανή. Η απομόνωση του παιδιού, η κακοδιάθεση, ο τρόμος στο βλέμμα, αποτελούν λίγες μόνο από τις ενδείξεις ότι έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση.
Οι σιωπηλοί συνένοχοι
Στοιχεία-σοκ για τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση των ανηλίκων στη χώρα μας αποκαλύπτει υπό εξέλιξη έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου.
Το 50% από όσους ρωτήθηκαν φαίνεται ότι έγιναν μάρτυρες κακοποίησης ανηλίκου!
Ταυτόχρονα, διαφαίνεται ότι οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τις εθνικές υπηρεσίες, και κυρίως τις αστυνομικές αρχές, και για το λόγο αυτό δεν καταγγέλλουν ή δεν αναφέρουν τα περιστατικά κακοποίησης που αντιλαμβάνονται.
Η έρευνα ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια και μέχρι σήμερα έχουν συλλεγεί 1.000 ερωτηματολόγια. Έχει ήδη γίνει επεξεργασία στα διακόσια περίπου. Τα πρώτα συμπεράσματα είναι ανησυχητικά, όπως τονίζει ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, καθηγητής Εγκληματολογίας Αντ. Μαγγανάς (συνεργάζεται και η υποψήφια διδάκτωρ Θεανώ Μανουδάκη). Και αυτό επειδή, παρά το μικρό δείγμα, υψηλό είναι το ποσοστό όσων απαντούν θετικά στο εάν έγιναν μάρτυρες κακοποίησης ενός παιδιού.
Στοιχεία-σοκ για τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση των ανηλίκων στη χώρα μας αποκαλύπτει υπό εξέλιξη έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου.
Το 50% από όσους ρωτήθηκαν φαίνεται ότι έγιναν μάρτυρες κακοποίησης ανηλίκου!
Ταυτόχρονα, διαφαίνεται ότι οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τις εθνικές υπηρεσίες, και κυρίως τις αστυνομικές αρχές, και για το λόγο αυτό δεν καταγγέλλουν ή δεν αναφέρουν τα περιστατικά κακοποίησης που αντιλαμβάνονται.
Η έρευνα ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια και μέχρι σήμερα έχουν συλλεγεί 1.000 ερωτηματολόγια. Έχει ήδη γίνει επεξεργασία στα διακόσια περίπου. Τα πρώτα συμπεράσματα είναι ανησυχητικά, όπως τονίζει ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, καθηγητής Εγκληματολογίας Αντ. Μαγγανάς (συνεργάζεται και η υποψήφια διδάκτωρ Θεανώ Μανουδάκη). Και αυτό επειδή, παρά το μικρό δείγμα, υψηλό είναι το ποσοστό όσων απαντούν θετικά στο εάν έγιναν μάρτυρες κακοποίησης ενός παιδιού.
